In september zal het tien jaar geleden zijn dat Zwerm op de mensheid werd losgelaten. Over dit heftig omstreden boek van Peter Verhelst schreef ik voor Staalkaart een artikel (dat heel gauw op deze blog komt). Ook belde ik met Peter Verhelst.
• Ik kreeg bij herlezing de indruk dat Zwerm bestaat uit een aantal kortere romans. Is dit één boek of een collage?
‘Zwerm is een zwerm van meerdere romans, waarin nu eens het ene verhaal zich naar de voorgrond dringt en dan weer het andere. Het is een hoop verhalen of aanzetten van verhalen, die zichzelf verteren voor ze echt vorm kunnen krijgen. Dat zien we alle dagen om ons heen: bepaalde nieuwsfeiten proberen een verhaal te vormen maar raken vermalen in de machinerie. Als ik een avondje tv kijk, zíe ik Zwerm: er komt ontzettend veel voorbij en ik zit te wachten te hopen, op een kern. Een kleinigheid, iets van troost.’
• Hoe kijkt u terug op de ontvangst van Zwerm?
‘Ontvangst? Dat boek is de grond in-ge-heid. De ontvangst ging niet over het boek, maar over wat sommigen niet willen in de literatuur. Het ging ook over mijn plaats in de hiërarchie – alsof ik voor mijn beurt gesproken had. Het leek mij ook duidelijk dat de ondertitel, Geschiedenis van de wereld, ironisch was, maar hij werkte als een rode lap op een stier.’
‘Door de aandacht in de pers is de eerste druk van tienduizend exemplaren weggevlogen. Toen kwam er een tegenreactie, met ongelooflijk afwijzende reacties en de tweede druk, ook van tienduizend, bewoog voor geen meter meer. Dat was een muur van boeken, man!’
‘Het boek is een exces en de uitgeverij verwachtte dat het als zot zou verkopen, dus was er veel bereidheid om er ook vormelijk een exces van te maken. Er is gezocht naar een manier om het licht te laten geven in het donker, maar dan zag het er onder gewoon licht uit alsof er op geplast was.’
‘Met Zwerm heb ik in Nederland blijkbaar een fatsoensnorm overschreden, want sindsdien wordt mijn werk daar, als het al wordt gerecenseerd, afgemaakt. Heel vervelend, maar ik sta nog steeds achter Zwerm. Mocht ik een boek uit mijn werk moeten deleten, het zou niet Zwerm zijn. Ik schrijf wat zich op een bepaald moment opdringt. Zwerm is zeker beïnvloed door de timing, doordat het ontstond in een voor mij persoonlijk lastige periode. Je zit als lezer in het hoofd van een ontredderd mens: dat uit zich door de gewelddadigheid in de verhalen, in de onoverzichtelijkheid van de roman, door de klemtoon op de pijn van de personages.’
• Dus als het in Zwerm gaat over de verdwijning van het meisje Pearl, als het boek aftelt naar bladzijde 0 en dan verdergaat... mogen we daar de verwerking van privé-problemen in lezen?
‘Het gaat me vooral om die ontreddering. Ik heb niet de gewoonte mijn werk te herlezen, maar Zwerm zou ik zeker niet herlezen, want de maanden die ik aan dat boek schreef, waren zeker niet de gelukkigste in mijn leven.’
• Op een herziene versie van Zwerm hoeven we niet te rekenen.
‘Nee, omdat ik vind dat het boek moet blijven bestaan zoals het is: een exces en een symptoom van zijn tijd. Het zou verraad zijn aan Zwerm om er een goed boek van te maken. (lacht)’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten