Recensie // Een aanvaring met perfectie

Persis Bekkering knijpt de uitgeperste citroen van de kunstenaarsroman, om toch nog iets origineels te zien verschijnen. 

Als er één klassiek schrijfadvies is dat het gilde der Vlaamse en Nederlandse schrijvers goed in de oren geknoopt heeft, dan wel dit: schrijf over wat je kent. Vandaar de nooit opdrogende stroom aan romans over schrijvers, journalisten, redacteuren en kunstenaars. Dat er een hele wereld buiten het boekenvak bestaat, is vakkundig verdrongen. 

Persis Bekkering schrijft voor de Volkskrant over literatuur en klassieke muziek. Haar romandebuut, Een heldenleven, heeft “dus” als voornaamste personages: een orkestmeester, een violist en een beeldende kunstenares. 

Ik heb de violist opzettelijk in het midden gezet, omdat hij het verbindingsstreepje is tussen de orkestmeester en de kunstenares. Beide zitten in een soort impasse als ze Igor Goldschmeding ontmoeten. Concertmeester Adrian Zeitblom* heeft zich zo volledig gegeven aan de kunst (want hij behoort niet tot de ‘negentig-procentmensen’) dat het op het punt staat zijn huwelijk te kelderen. De jonge kunstenares Kiriko** heeft begrepen hoe de kunstwereld werkt en twijfelt of ze in dat circus wil meespelen. Ze heeft haar leven opzettelijk verschraald, op zoek naar nieuwe impulsen voor haar werk. 

Igor is zonder enige moeite datgene wat Adrian en Kiriko met veel moeite najagen: perfectie. Hij heeft, ondanks zijn jeugdige leeftijd, al meerdere carrières achter de rug en hij blonk uit in alles. De viool is zijn nieuwe ding. ‘Zodra ik het mysterie heb ontcijferd, heb ik geen enkele reden meer om te blijven’, zegt hij. 

In eerste instantie biedt Adrian Igor zijn hulp aan. Igors spel is namelijk te perfect, het mist leven. Igor pikt inderdaad een paar dingen van Adrian op, maar de impact is andersom veel groter. Adrian, nochtans hetero, valt als een blok voor Igors energie, laat zich verleiden tot de aankoop van bijzonder outré en bijzonder dure schoenen. Tijdens een wilde nacht met Italiaanse meisjes gaat hij verder dan ooit. ‘Even stelde ik me voor dat ik me in de buik van zijn instrument bevond’, bekent Adrian als hij Igor voor het eerst hoort spelen. Igor heeft hem op dit moment al opgeschrokt. 

Het tweede deel van de roman, waarin Kiriko de hoofdrol krijgt, speelt zich chronologisch vóór het eerste af. Bekkering doet dat vaker, in de loop van Een heldenleven. Igor zegt ergens: ‘Ik hou van chiastische structuren in het leven’. Zonder in details te treden: het chiasme, ook wel kruisstelling genoemd, is de stijlfiguur van de omgekeerde echo. Deze chronologische sprongetjes, gecombineerd met Bekkerings enthousiasmerende beschrijvingen van klassieke muziek (en van Rome, waar een flink stuk van de roman zich afspeelt), zorgen ervoor dat het verhaal spannender lijkt dan het eigenlijk is. 

Want laten we eerlijk zijn: Een heldenleven is 270 bladzijden first world problems. Het “probleem” van zowel Adrian als Kiriko is dat ze aarzelen om enig water in hun artistieke wijn te doen. Ze zoeken ‘de derde weg’: ‘Geen ontsnapping, geen ander bestaan, maar dóórgaan, boven water komen, zonder iemand te bedriegen, en evenmin gebruikt te worden als de opblaasbare sekspop van de kunstwereld’. Er staat nooit echt iets op het spel: Adrian heeft geld genoeg voor schoenen van 800 euro en Kiriko’s artistieke crisis speelt zich af in de flat die mama voor haar betaalt. Literatuur voor en over de one percent. 

Critici zijn uitleggers en Bekkering heeft duidelijk moeite om die rol los te laten. Je hoeft geen halve seconde na te denken bij dit boek. Alles wordt voor je geïnterpreteerd, voorgekauwd en netjes geanalyseerd. Igor duikt opeens op in een carnavalspak, als ‘duivelachtige figuur’. Kiriko zegt hem ergens: ‘Ik wil jou zijn’, ook al heeft de lezer dat dan al lang begrepen. Lekker handig. 

Wat Bekkering echt bij de lurven pakt en tot haar unieke onderwerp maakt, is de ontmoeting met een charismatisch mens. Iedereen loopt vroeg of laat wel iemand tegen het lijf die het vermogen heeft alles nieuw te laten lijken – na de seks met Igor wordt Kiriko wakker en kijkt om zich heen ‘alsof ze voor het eerst in deze kamer lag’ – en wiens moeiteloze levenskunst je alles doet bevragen. Zelfs wat slagen en falen is, is opeens niet meer eenduidig binair. Die bedwelmende ervaring heeft Bekkering volmaakt voelbaar gemaakt in dit boek en dàt is een prestatie. 

Als ze nu de volgende keer een roman kan schrijven die ook relevant is voor mensen van buiten de Grachtengordel, dan kan het echt nog iets worden. 

Persis Bekkering, Een heldenleven. 

Prometheus, 270 bladzijden, € 19,99 

Deze recensie verscheen in de boekenbijlage van De Standaard. 

* Goldschmeding. Zeitblom. Lonkt Bekkering naar de Duitse markt? 

** Kiriko is half-Japans. Dat is zonder betekenis voor de roman, maar het geeft een glamoureus multicultureel tintje aan het geheel, zonder dat de auteur zich echt in het mijnenveld moet wagen dat zich voor haar zou uitstrekken als ze het personage half-Marokkaans gemaakt had. Zelfs als de roman zich heel eventjes lijkt te openen naar de echte wereld, gaan de deuren meteen weer dicht.