Tussen Tarantino en Kiekeboe

Wereldbibliotheek is terug. Waar gaan we dàt schrijven? De weggedeemsterde Nederlandse uitgeverij kwam alleen nog in het nieuws met wankele plannen om meer te gaan focussen op fantasy (intussen alweer afgeblazen) of met een poging het werk van de Vlaamse schrijver Alstein te herlanceren. En nu, opeens: drie mooie Nederlandstalige romans op rij. Van Michael Martin Driessen en zijn Vader van God heb ik al eerder de lof gezongen. Ook Joy van Patrick Bassant is meer dan een vermelding waard (maar daarover een andere keer). En nu is er een nieuwe roman van Dimitri Bontenakel. 

Bontenakel terug! Hoe is het mogelijk? Publiceerde twee romans bij Davidsfonds (Een zwerver met pleinvrees en Mijn ontmantelde wereld) en liet al sinds 2007 niets meer van zich horen. We waanden hem verloren voor de letteren. Maar nee dus.

Eveneens terug is Lemmy Planck, de hoofdpersoon van De steek van de schorpioen. Twee jaar voordat de roman begint is Lemmy’s huwelijk gestrand, wat hem aanzette tot het maken van een wereldreis. Hij brengt twee souvenirs mee terug, en het is niet duidelijk welke van de twee het gevaarlijkste is: een springlevende schorpioen en het dagboek van Juan José Llancan, een bevriende Chileen. Lemmy heeft het dagboek nog niet gelezen, maar hij zal daar gauw alle reden toe krijgen, want allerlei ongure types willen het schrift in handen krijgen. 

Aan verbeelding heeft het Bontenakel nooit ontbroken. ‘Peristaltiek’, zijn bijdrage aan de verhalenbundel Mooie jonge honden (Van Halewyck, 2003) herlezend, staat het verhaal me meteen weer helder voor de geest: een man eet het autootje van zijn vrouw op. Elke dag slikt hij bij het ontbijt een stukje bedrading of een schroefje in, als boetedoening voor zijn overspel. Het blijft een grappig idee. De verschillen tussen dat verhaal van toen en zijn nieuwe roman zijn duidelijk: een veel soepeler proza en een groter bereik. De steek van de schorpioen bevat een overdaad aan verhaallijnen: de jacht op het dagboek is slechts de hoofdlijn. 

‘De wereld is gek geworden. Dat is er aan de hand’, zegt Lemmy ergens. En nog geen klein beetje. ‘Darwinterroristen’ hebben het niet alleen voorzien op Richard Dawkins en andere evolutiebiologen, maar ook op apen. ‘Pendelwoede’, een actiegroep die de lamentabele werking van de spoorwegen aanklaagt, wordt steeds gewelddadiger. En Lemmy’s buurman werkt mee aan een vrij smakeloze herdenking van de moordpartij van Hans Van Themsche, onder de naam L.O.S.: ‘Luna Drowart, Oulematou Niangadou, Songul Koç. De slachtoffers’, waarschijnlijk een knipoog naar Tom Naegels’ Los. 

En waar gaat dat allemaal heen, vraagt u? Goede vraag. ‘De mens is een roekeloos wezen’, zegt Llancan, in een flashback. Dat blijkt. Het is wel duidelijk waarom Bontenakel die schorpioen verzon (namelijk als Tsjechoviaans pistool, dat een kleine tweehonderd bladzijden op tafelt ligt te wachten tot iemand er een schot mee lost), maar waarom wil Lemmy absoluut een schorpioen als huisdier? De personages die proberen om de huurlingen die op het dagboek uit zijn, voor hun karretje te spannen, koesteren net zo goed de spreekwoordelijke slang aan hun boezem. Maar een verklaring voor al die roekeloosheid krijgen we niet. 

Het is een indicatie van het gebrek aan diepgang in deze roman. De steek van de schorpioen is een spel met genreconventies, zoals de femme fatale en de verraderlijke beste vriend, beide uit de film noir, of de Tarantinoëske, praatzieke gangsters. En als aan het einde alle verhaaldraadjes, de ernstige, de minder ernstige en de onnozele, allemaal met elkaar verstrengeld raken, vergeet dan de film noir: dit is pure Kiekeboe. Wat overigens niet verhindert dat die finale werkelijk spannend was. 

Het is, kortom, een plezier om nog eens iets te vernemen van Bontenakel, maar een daverende comeback zou ik dit niet durven noemen. De steek van de schorpioen biedt twee à drie uur professioneel gemaakte, pretentieloze ontspanning. Dat is iets. 

Dimitri Bontenakel, De steek van de schorpioen. Wereldbibliotheek, 238 blz., € 18,90. Dit is een iets uitgebreidere versie van de recensie die vandaag, 29/3, in de Standaard der Letteren stond.