Er zijn verhalen die zich in één regel laten samenvatten. Het is niet dàt type verhaal dat de Nederlandse schrijfster Annemarie de Gee aanbiedt in haar romandebuut. De kus van een clown bevat, zijpaden niet meegerekend, drie tragikomische verhalen, die elk voortdurend langs de absurdisme scheren.
Na de dood van zijn vader doet Harman Pekman een manmoedige poging om het contact met zijn bejaarde moeder te herstellen. Maar de boel ontspoort. Pekman deelt met een koekoeksklok een klap uit aan een medewerkster van het verzorgingstehuis.
Meneer Steeghuizen staat op een kruispunt in zijn carrière: zijn cateringfirma zal een samenwerking aangaan met een grote speler uit de voedingsindustrie. Gespannen tot het uiterste, rijdt meneer Steeghuizen een fietsster dood.
Als de jonge actrice Rosa ziet hoe haar beste vriendin Laura sterft onder de wielen van meneer Steeghuizens auto, grijpt e haar kans en neemt Laura’s plaats in. Een idee dat haar al snel in grote verwarring brengt.
De Gees manier van kijken doet een beetje denken aan die van de vroege Saskia de Coster (ook al zijn hun stijlen niet vergelijkbaar): het is dezelfde “onzuivere” blik, waarin realisme en absurdisme, realiteit en hallucinatie elkaar nog net in evenwicht houden. Ik geloofde bijna, zegt de bejaarde moeder van Pekman,
...dat de realiteit geen realiteit was, maar een ongepaste, betekenisloze droom. Bijna geloofde ik in (...) een wereld waar de zon scheen, waar niemand ongelukkig was.
De vlucht in de verbeelding is een vlucht uit de realiteit, uiteraard, en daar hebben De Gees personages alle redenen toe.
‘Echte schoonheid is verwarring’, zegt iemand in dit boek. Zeker zit er veel schoonheid in de verwarring die dit boek bij de lezer opwekt. Die scène met de clown, tijdens de begrafenis van Pekmans vader – dat moet toch een hallucinatie van Pekman geweest zijn, nee? En zou het onthaal van zijn moeders verzorgingstehuis hem écht een badge geven met daarop, behalve zijn naam en het kamernummer van zijn moeder, de typering ‘slechte verstandhouding’?
De humor in dit boek verbergt niet dat de verstandhoudingen tussen de personages inderdaad slecht zijn. Ze kunnen elkaar helpen noch troosten, en alsof ze zich daarvan bewust zijn, hebben ze zich overgegeven aan hun egoïsme.
De kus van een clown valt uiteen in twee delen: ‘Vasteland’ en ‘Zee’. Aan het eind van dat eerste deel, trachten meneer Steeghuizen, Rosa en Pekman te ontkomen aan de wereld. Zonder dat De Gee verklaart waarom of hoe, belanden haar personages op dezelfde zeilboot. Zonder voorbereiding, dus de proviand raakt al snel op. En dan is de vraag: willen ze sterven van de honger op het water, of terug naar de gehate wal?
De Griekse held Odysseus voelde zich vast geen speelbal, heeft de doodgereden Laura ooit geargumenteerd. ‘Hij had een tegenstander, terwijl wij moderne mensen (...) niets anders konden dan richtingloos heen en weer bewegen.’ Het drietal “helden” van deze roman heeft zich een tegenstander bij elkaar verzonnen, namelijk het vasteland, en neemt afstand, maar ook dàt eindigt met ‘richtingloos heen en weer bewegen’.
Zoveel mag intussen duidelijk zijn: dit is donker spul. Zelfs de humor schraapt en wringt. De Gee heeft wat moeite haar op hol geslagen vertelling tot een goed einde te brengen; de roman verliest aan impact in het deel ‘Zee’. Maar de weg naar het water is meer dan boeiend genoeg om Annemarie de Gee op het lijstje “veelbelovend” te zetten.
Annemarie de Gee, De kus van een clown.
Atlas Contact, 176 blz., € 17,99/12,99 (paperback/e-boek)
Gerecenseerd in De Standaard, augustus 2015.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten