Bestsellerauteur op de weegschaal (1/3)

De romans van tv-beroemdheid Ish Ait Hamou verkopen als mierzoete broodjes. Een verdiend succes? Een wonderkind of een total loss? Voor Staalkaart las ik de volledige Hamou. Ik vond een kenner van de ziel, maar niet van literatuur. Een artikel in twee delen plus een extraatje. 

Als je niet naar de Vlaamse tv kijkt, snap je soms niet waar een bestseller opeens vandaan komt. De nu 28-jarige Ish Ait Hamou was al lang bekend van tv (als danser, hiphop-choreograaf, jurylid in het VTM-programma So you think you can dance en dit jaar nog volop in de spotlights dankzij de controversiële Vier-documentaire Terug naar eigen land), voordat hij op mijn radar verscheen door het fenomenale succes van zijn romans Hard hart en Cécile. Dit jaar verscheen een derde boek, de novelle Als je iemand verliest die je niet kan verliezen. 

Gefascineerd door bestsellers en hypes als ik ben, nam ik een driest besluit: ik ging de volledige Ish Ait Hamou lezen. 

Huil dan toch! 

Eerst een amuse-bouche: de novelle met de onelegante titel Als je iemand verliest die je niet kan verliezen (2016). Die draait rond Sheila, een arts met een ‘fabelachtig curriculum’ die helaas lijdt aan ‘de bittere beproevingen van het leven’, meer bepaald haar grote liefde die stierf aan een hersentumor. ‘Haar problemen hadden haar de tijd gegeven om er iets over te zeggen, maar uiteindelijk hadden ze niet meer op haar gewacht en zelf een weg naar de buitenwereld gevonden.’ (Bij Hamou kunnen de gekste dingen tot leven komen en het onderwerp van de zin worden, zelfs zoiets vaags en abstracts als problemen.) 

De personages discussiëren over het bestaan van een god, een ‘sterkere kracht’. Sheila gelooft er niet in; het is ‘aan ons’, zegt ze. Met alle gevolgen vandien: ze moet ‘alles onder controle houden’. Sulayman gelooft wel. ‘Jij wil veel, maar je kan niet alles,’ zegt de Palestijne vluchteling, die Sheila leert kennen op de trein. ‘Wie doet dan de rest?’ vraagt Sheila aan de man, die haar meteen bevalt. ‘Voor mij? Hij’, zegt Sulayman en wijst naar boven. 

Met Sulayman en zijn geloof lijkt Sheila voor het eerst weer een aanknopingspunt met het leven te vinden. De klap laat niet op zich wachten. Ze wordt naar het ziekenhuis geroepen voor een spoedgeval: een asielzoeker die is neergestoken door racisten. En ja hoor. 

Met Als je iemand... wil de auteur je doen huilen. Tranen met tuiten liefst. Op de laatste bladzijde, als Sulayman al gestorven is op de operatietafel en Sheila uitgeput in haar wagen zit, vindt ze een gemiste oproep op haar telefoon. Een optimistische boodschap van Sulayman. Breekpunt. Kapot. 

Ik word niet graag emotioneel gemanipuleerd. En dat is niet mijn enige bezwaar tegen Als je iemand... – maar over de stijl later meer. 

Eerste liefde 

Spoiler alert: ik ga de ontknoping van Hard hart (2014) verklappen, want het is het enige opmerkelijke aan dit boek. Hard hart speelt zich af in de VS en heeft als hoofdpersoonen de timide Tom Macleigh en de mooie Rachella op wie hij stapelverliefd wordt: ‘Tot op vandaag kan ik nog altijd niet beschrijven wat er precies met me gebeurde, maar het was alsof de klank diep in mijn binnenste een snaar raakte.’ Opnieuw violen dus, maar niet om u tranen te onttrekken, maar om de romantiek in de verf te zetten.

Na veel vijven en zessen vinden Tom en Rachella elkaar, maar op de laatste bladzijde komen we te weten aan welk trauma Rachella lijdt: ze is verkracht. Op het moment van deze onthulling gaat een luikje in Toms geheugen open: die verkrachter, dat was hij. Ik overval u met die ontknoping, maar dat is in de roman ook zo. Weinig tot niets bereidt de lezer voor op die schokkend bedoelde wending, waardoor ze op de lachspieren werkt. 

Stomen we dan maar door naar het enige boek dat ik (met wat voorbehoud) kan aanbevelen: Hamous tweede roman, Cécile (2015). Cécile is een jonge Française die met haar ouders op vakantie gaat naar Marokko en daar verliefd wordt op Kareem. De jongeman besluit illegaal over te steken naar Spanje, maar op het laatste nippertje blijkt zijn kleine broertje Djibril ook meegereisd te zijn. Kareem offert zich op, wordt gearresteerd en Djibril, een snotneus van een jaar of elf, staat opeens helemaal alleen in Spanje. Het duurt even voor we op dit punt belandden – Hamou neemt royaal de tijd om de liefde tussen Kareem en Cécile te laten opbloeien en om de hele familie voor te stellen – maar de lotgevallen van Djibril, in combinatie met de kleurrijke personages die hem omringen, geven dit stuk van het boek een vaag Dickensiaanse charme. 

Migratieromans 

Het zou mooi geweest zijn als Cécile niet meer in de roman was opgedoken. Ze was dan een abstractie geworden, de personificatie van de lokroep van vreemde landen die de migrant hoort. Of van de liefde die een gezin uit elkaar rukt – dat had ook gekund. Jammer genoeg wordt ze geen van beide. Na de Spaanse episode besluit Djibril, intussen volwassen, de grote liefde van Kareem te gaan zoeken. Die blijkt intussen prostituee te zijn geworden, een bangig poppetje in de klauwen van een meedogenloze pooier. (Als hij op bezoek komt, openen ‘de poorten van de hel’ zich. Het kitsch-alarm staat rood.) De escalatie van hieraf is spectaculair. Knipper met je ogen en Cécile is drugsverslaafd. Draai de bladzijde om en ze sterft aan aids. Hamous personages zijn goed of slecht, roomwit of gitzwart. Cécile had net zo goed een pulproman uit de 19de eeuw kunnen zijn: alleen zou het hoertje daar sterven aan tbc, en bij Hamou aan aids. Het enige wat evolueert zijn de medische letterwoorden. 

(Uit het feit dat Djibril en Cécile naar grammofoonplaten luisteren, en het feit dat Cécile sterft aan aids, valt af te leiden dat de Parijse episode zich afspeelt in de late jaren ’80 of vroege jaren ’90, maar noch Parijs, noch het tijdvak komen uit de verf.) 

Er is geen gebrek aan prima migratieromans in ons taalgebied (De ontelbaren van Elvis Peeters, La Superba van Ilja Leonard Pfeijffer, Dertig dagen van Annelies Verbeke...), boeken die hét hete hangijzer van onze tijd in alle complexiteit voor het voetlicht brengen – maar Hamou heeft niets te zeggen over migratie. Hij kiest, naarmate het einde van het boek nadert, weer voor tranentrekkerij. Natuurlijk sterft Cécile. Natuurlijk gaat Djibril dan terug Marokko. Natuurlijk is iedereen daar intussen gestorven van verdriet. Nee, La Superba is dit niet.

(Morgen deel 2 van dit artikel.)