Recensie // "Glorie", Patricia Jozef

Marcel Jacobs, filosoof van opleiding en brave lobbes van karakter, zit al een eeuwigheid zonder werk. Maar dan bedenkt hij: ‘het is de schijn van de verdienste en niet de verdienste zelf die beloond wordt’. Hij herschrijft zijn cv tot het flirt met de leugen (‘Wonderlijk welk interessant mens hier tevoorschijn komt’) en versiert zo de functie van event manager aan de Teniersacademie. Tot zijn eigen verbazing is hij er nog goed in ook. 

Hij blijft wel ieders voetveeg. Op het werk moet hij laveren tussen een ambitieuze collega en een zwakke, drankzuchtige directeur. Op het thuisfront moet hij zijn koppige bejaarde moeder, die dringend meer zorg nodig heeft, behoeden voor ongelukken. 

Patricia Jozef (1975, studeerde schilderkunst en filosofie) excelleert in gevatte dialogen en ironische humor. De gebureaucratiseerde wereld van het onderwijs, met zijn trajectschijven, olods en activerende hoorcolleges, wordt lekker door de wringer gehaald. Een mengeling van humor en achteloos in het rond gestrooide filosofische ideeën, maakt dat Glorie je meteen naar binnen trekt en veel leesplezier oplevert. 

De tweede helft slaat een andere toon aan. Nu staat de kunstenares Bodine Bourdeaud’hui centraal. Ook in dit tweede deel gaat het over schijn en werkelijkheid: Marcel pimpte zijn cv, Bodine mat zich een imago aan om het succes te verleiden, goed op de hoogte als ze is van de ‘persoonlijkheidscultus die er in de kunstwereld zo nadrukkelijk heerst’. Alleen door afstand te creëren kun je een eenduidige identiteit aan de wereld presenteren. Ze trekt dit zelfs door naar haar werk: de schilderijen zelf krijgt niemand te zien, het zijn de bewerkte foto’s ervan die worden geëxposeerd. 

Bodine laat zich strikken voor een congresje, omdat ze vreest anders nooit meer buiten te komen. Ze is volledig overrompeld door het moederschap: ze geniet er zo intens van, dat ze vreest nooit meer terug aan het werk te zullen gaan. 

Dit personage staat veel dichter bij de auteur – dat merk je – en daardoor gaat het Marcel-deel, retrospectief gezien, een beetje karikaturaal lijken. Dat krijg je, als een schrijver zichzelf overklast binnen één en dezelfde roman. Op de terugweg van het congres raakt Bodine opgezadeld met Marcels collega’s van de Teniersacademie als ongewenste gasten in haar auto — tot zover haar gecultiveerde afstandelijkheid. Die auto begeeft het dan onderweg ook nog eens. De kritiek op het kunstwereldje en het kunstonderwijs (de leraars zijn ‘elkaars souteneur in middelmatigheid’) schakelt nu een trapje hoger, van humor naar uithalen. 

Sowieso blijft dit tweede stuk anders aanvoelen. Persoonlijker, dwingender geschreven, met enkele prachtige passages over de kracht van het moederschap en zelfs enkele knappe droomscènes. (De enige bedenking die ik erbij maakte was dat Jozef, net zomin als andere Vlaamse debutanten, erin slaagt uit haar sociologische kringetje te breken. De Vlaamse literatuur blijft ontzettend dicht bij de autobiografische werkelijkheid van de auteurs en dat merk je aan de personages die erin rondlopen: als het geen kunstenaars zijn, dan wel academici. Je moet Aya Sabi een béétje krediet geven, voor het verbreden van de horizon.) 

Het einde is, na alle plezier en verrassingen van de delen 1 en 2, een beetje een teleurstelling. Jozef slaagt erin de twee verhaallijnen aan elkaar te knopen, maar stoot dan ietsje te snel door naar een dramatisch bedoeld slot dat niet uit de verf komt. Als deze roman een probleem heeft, dan is het dat Jozef te veel te vertellen en te veel talent heeft. Tussen de kaften van Glorie zitten een sociale komedie, een kunstenaarsroman en een familieroman: ze zijn er alle drie, de één beter uitgewerkt dan de ander maar alle drie onaf. Glorie is overladen met verhalen en ideeën, maar haar onmiskenbare talent, voor àlle romangenres die ze in dit boek beoefend, maakt dat ik naar het toekomstige werk van Patricia Jozef het sterkste uitkijk. 

Patricia Jozef, Glorie. De Geus, 255 blz., 19,99 euro.

Deze recensie verscheen eerder in de boekenbijlage van De Standaard.