Enkele notities over... // Bijbelse landbouw

‘Ik lag op de vloer van mijn kamer in een oud pension in het binnenland toen mijn broer me terug kwam halen’. Het is niet met deze woorden dat Bijbelse landbouw begint. Eerst krijgen we indrukken: ‘De ogen op het plafond gericht, de naaktheid in de kamer; roze, blauw of violet, de kamer is onschendbaar’. Daarmee zijn de twee polen van dit boek allebei aangeduid. De stijl, een poëtische, haast fantasmagorische stroom van beelden, wikkelt zich als een prachtig gewaad rond een dramatisch maar relatief eenvoudig verhaal.
De hoofdpersoon heeft afstand genomen van zijn familie en zijn toevlucht gezocht in de fles. Als zijn broer hem komt opzoeken, komt alle pijn naar de oppervlakte. De religieuze terreur van de vader joeg hem weg. Het gemis van de warmte van het gezin trekt hem terug. En de incestueuze liefde voor zijn zus duwt en trekt tegelijk.

Een roman, een novelle en een verhalenbundel. Meer hoefde Raduan Nassar (1935), de Braziliaanse zoon van Libanese migranten, niet te schrijven om één van Brazilië’s meest geroemde auteurs te worden. Al zijn werk dateert uit de jaren ’70; daarna trok hij zich terug op zijn boerderij. In 2016 kreeg hij de hoogste onderscheiding in de Portugese literatuur. Daar kwamen voor het eerste Engelse vertalingen van. In het zog daarvan bereikt Nassars werk nu ook het Nederlands: tegelijk met Bijbelse landbouw brengt Prometheus ook Een glas woede op de markt.

• Nassars interesse voor religie is te merken in het vermengen van beelden en verhalen uit het christendom, de islam en de mythologie. Wat hij zelf treffend omschrijft als ‘promiscue inzichten’ waarop ‘loten uit diverse streken geënt waren’. 
• De beschrijving van zijn familie is nu eens afstotend, dan weer bijzonder aantrekkelijk. Een haat-liefde-verhouding die veel mensen zullen herkennen. 
• Poëtische taal, voor de liefhebbers van Hafid Bouazza (zoals de uitgevers dat graag zeggen).
• Bij vlagen erg sexy, opwindende lectuur. 
• Let wel: dun boekje met korte hoofstukjes, maar de genadeloos voortkrioelende zinnen en associaties dwingen je tot een zorgvuldige lectuur. Niet voor haastige lezers! 
• Nassar zoekt naar een evenwicht tussen pessimisme in het verhaal en vitaliteit in de taal (bijvoorbeeld ‘voor mij was de wereld al uitgekleed, ik hoefde alleen maar de lucht diep uit mijn longen en de wijn van onder uit de fles te halen’). Naar welke kant helt de balans ten slotte over? Ik twijfel. 

Raduan Nassar, Bijbelse landbouw. Vertaling: Harrie Lemmens. 
Prometheus, 196 bladzijden, € 19,99